در سالهای گذشته ، مهاجرتهای داخلی و خارجی زیادی در ایران انجام شده است و روز به روز نیز در حال گسترش است.
این پدیده به یکی از مسائل نگران کننده در حوزه زیست محیطی تبدیل شده است. برای پیشگیری از چنین پدیده هایی که هم منابع زیست محیطی در مبدآ و هم مقصد را نابود می کنند باید دلایل و علتهای اصلی که موجب این گونه مهاجرتها می شود شناسایی شوند. به همین دلایل در این مقاله به علتهای عمده ای که موجب انجام چنین مهاجرتهایی می شود اشاره می کنیم.
یکی از دلایل عمده مهاجرتها در ایران ، بیشتر به دلیل تفاوت درآمد و سطح اقتصادی است که در شهرها یا محلهای مختلف وجود دارد. افرادی که در محل ها یا شهرهای کم درآمد هستند معمولاً با آرزوی دست یافتن به درآمد بیشتر به مکانهایی که امکان دستیابی به این درآمدها وجود دارد به این محل ها مهاجرت می کنند. غالباً این مهاجرت ها از شهرها یا روستاها به شهرهای بزرگ و پایتخت کشورها انجام می شود. نمونه این قبیل مهاجرتها در ایران بسیار زیاد است.
به همین دلیل است که در چند سال گذشته ، تهران به یکی از کلان شهرهای جهان تبدیل شده است. حاشیه شهر تهران غالباً محل زندگی مهاجرانی است که از شهرها و روستاهای کوچک با آرزوی شغلی پر درآمد به این شهر بزرگ مهاجرت کرده اند. بسیاری از مراتع یا زمین های اطراف این شهر به محل های زندگی افراد و ساختمان سازی تبدیل شده است و از طرفی تردد بالای ۱۰ میلیون نفر در سطح شهر موجب افزایش آلودگی های صوتی و آلودگی هوا و غیره شده است.
تغییرات اقلیمی مانند خشکسالی هایی که در سالهای اخیر به وجود آمده است به یکی از دلایل اصلی مهاجرت از روستاها به شهرها تبدیل شده است. کمبود آب و منابع آبی که حاصل خشکسالی یا استفاده غیر اصولی از منابع آبی است موجب شده ، آب کافی برای بخشهای کشاورزی وجود نداشته باشد و به همین دلیل بسیاری از افرادی که زندگی آنها وابسته به زمینهای کشاورزی بود به نوعی شغل خود را از دست داده اند و برای کسب درآمد و گذران زندگی به شهرها مهاجرت کرده اند.
البته با مهاجرت آنها به شهرهای بزرگ ، غالباً مشاغلی که به عنوان شغل کاذب محسوب می شوند در شهرهای مقصد افزایش پیدا می کند.
علاوه بر تهران ، برخی از شهرها در قسمتهای مرکزی و جنوبی ایران نیز به محلهای مهاجرت افراد تبدیل شده است. به عنوان مثال ، شهرهایی مانند اصفهان یا بوشهر به دلایل صنعتی ، به عنوان مثال ، کارخانه های صنعتی فراوان در اصفهان و صنایع مرتبط با نفت در بوشهر نیز موجب شده بسیاری از افراد به این شهرها مهاجرت کنند.
در درجه اول ، گسترش صنایع در این نواحی موجب از بین رفتن منابع طبیعی و زیستی شده است. از طرفی ، تجمع و مهاجرت انسانها به این نواحی ، منابع کافی برای زندگی انسانها را به خطر می اندازد. زیرا زمانی که تعداد افراد از منابع موجود در آن نواحی بیشتر باشد به تخریب منابع طبیعی منجر خواهد شد.
از آنجایی که منابع رفاهی و شغلی در برخی از شهرها در ایران وجود دارند بنابراین ، گزینه های زیادی برای مهاجرت افراد وجود ندارد. به بیان دیگر ، زمانی که مهاجرتهای جمعیتی آغاز می شود غالباً چند شهر هدف یا مقصد بیشتر مد نظر نیست که این موجب تخریب بیشتر و از بین رفتن مبدأ به دلیل کمتر شدن بافت جمعیتی و برنامه های بازسازی آن مناطق است و از طرفی منابع مقصد نیز به دلیل جمعیت بالای آن مناطق از بین خواهند رفت.
بنابراین ، به طور کلی می توان گفت ، مهاجرتها هم موجب تخریب منابع مبدأ و هم مقصد خواهند شد.